Od kultury do polityki. Francja i Polska w Europie
7 września 2012 r. w budynku Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się dyskusja zatytułowana „Od kultury do polityki. Francja i Polska w Europie”, z udziałem Jacka Langa, ministra kultury (1981-86, 1988-92) i edukacji (1992-92, 2002-05) Republiki Francuskiej, dr. hab. Jacka Czaputowicza, dyrektora Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, oraz Pawła Potoroczyna, dyrektora Instytutu Adama Mickiewicza. Wydarzenie to współorganizowały Ośrodek Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich Uniwersytetu Warszawskiego oraz Krajowa Szkoła Administracji Publicznej.
Panel dyskusyjny otworzył redaktor Edwin Bendyk (Polityka), który nawiązując do zakończonego poprzedniego dnia XXII Forum Ekonomicznego w Krynicy (4-6 września 2012) i inspirując się dziełem Tomáša Sedláčka Ekonomia dobra i zła, nakreślił główny problem debaty – relacje między kulturą a polityką oraz ewentualną rolę tej pierwszej jako czynnika pozwalającego na wyjście z kryzysu. Jego zdaniem sedno obecnego kryzysu światowego tkwi nie tyle w przyczynach stricte gospodarczych, ile w kulturze i moralności.
Odpowiadając na te tezy, Jack Lang – który przebywał w Polsce na zaproszenie Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i przewodniczącego Komitetu Trójkąta Weimarskiego, prof. Klausa-Heinricha Standke, i odebrał z ich rąk Nagrodę im. Adama Mickiewicza, przyznawaną za sługi na rzecz współpracy francusko-niemiecko-polskiej – podkreślił szczególne znaczenie edukacji. W ocenie byłego ministra jest ona bowiem swego rodzaju pasem transmisyjnym kultury i nauki na szerokie rzesze społeczeństwa, i jako taka powinna być postrzegana jako kluczowa inwestycja, zwłaszcza w czasach kryzysu. Przywołał w tym kontekście przykład Korei Południowej, która dzięki zaangażowaniu w edukację i badania naukowege przeobraziła się z kraju zupełnie drugorzędnego politycznie i zacofanego gospodarczo w jednego z czołowych graczy politycznych i ekonomicznych.
Wypowiedź Jacka Czaputowicza koncentrowała się wokół politycznego, zwłaszcza w kontekście spraw zagranicznych, wymiaru kultury, która – wraz z gospodarką i siłą militarną – stanowi o pozycji danego państwa na arenie międzynarodowej. Dla zilustrowania tej tezy posłużył się on przykładem Francji, której znaczenie ma wiązać się raczej z jej pozycją kulturotwórczą i atrakcyjnością ideałów i wartości, które ta reprezentuje (imperium normatywne), niż z jej faktyczną pozycją gospodarczą, a zwłaszcza wojskową. To właśnie w obliczu deficytu siły militarnej i słabnącej gospodarki Europa staje się dla reszty świata atrakcyjna głównie jako model kultury. Jednocześnie wyraził on zdanie – nawiązując przy tym do przywołanego przez min. Langa przykładu Korei i przeciwstawiając podobne przecież pod względem warunków geograficznych i społecznych, a gdy idzie o kulturę, niemal identyczne, oba państwa koreańskie – że to raczej demokratyczna forma rządu stanowi źródło rozwoju gospodarczego.
Paweł Potoroczyn próbował natomiast spojrzeć na kulturę z punktu widzenia menadżera, określając mianem populistycznej tezę, która głosi że kultura powinna finansować się sama („Jeśli myślisz, że kultura jest kosztowna, zobaczysz, ile kosztuje ignorancja”). Odniósł się ponadto do jej miejsca w kryzysie światowym, który nazwał aksjologicznym, kreśląc wizję, w której kultura nie jest częścią gospodarki, a odwrotnie – gospodarka kultury.
Spotkanie zakończyło się ożywioną dyskusją, dotyczącą spraw takich jak związki oświaty z kulturą, dobre i złe strony ustawy Langa o stałych cenach książek czy filozoficzne i moralne dylematy w polityce zagranicznej, szczególnie aktualne wobec sytuacji w Syrii, widma izraelskiego ataku na Iran czy niedawnej rewolucji w Libii. Nie zabrakło ponadto ciepłych słów ze strony Jacka Langa na temat przedstawicieli polskiej kultury, obietnicy ożywienia i „ubogacenia” kontaktów polsko-francuskich za prezydentury Fr. Hollande’a i rządów Partii Socjalistycznej oraz wspomnień z czasów jego wizyt w Polsce doby kryzysu lat 80., stanu wojennego i przemian solidarnościowych.
Sporządził: Przemysław Gumiela
XXIV Promocja im. Wiesława Chrzanowskiego
