Sytuacja społeczno-ekonomiczna w Rosji. Perspektywy Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej.
2 marca 2011 r. słuchacze KSAP uczestniczyli w konwersatorium, podczas którego wykład wygłosił Sergiej Stepashin, prezes Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej (w 1999 roku pełnił funkcję premiera) "Sytuacja społeczno-ekonomiczna w Rosji. Perspektywy Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej”.
Dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej przywitał gości oraz zwrócił uwagę na fakt, że to spotkanie przysłuży się umocnieniu współpracy KSAP z rosyjskimi instytucjami szkolącymi urzędników. Wpisuje się to także w polską prezydencję oraz rozwijanie współpracy z Rosją. Prezes Stepashin rozpoczął od przedstawienia wpływu globalnego kryzysu gospodarczego na Rosję. Po raz pierwszy od upadku ZSRR – kryzys miał źródła zewnętrzne. Oznacza to więc, że gospodarka rosyjska jest zintegrowana z Zachodem (podstawą integracji jest eksport surowców naturalnych z Rosji). Kryzys dotkliwie uderzył
w Rosję, co wyrażało się w głębszym niż w krajach UE spadku PKB w 2009 roku, wynikało to z uzależnienia gospodarki rosyjskiej od cen surowców oraz słabości jej systemu finansowego. Nastąpił także ponad 16 procentowy spadek inwestycji zagranicznych oraz duży spadek produkcji i wysoki deficyt budżetowy.
Gość zwrócił także uwagę na pozytywne aspekty sytuacji w Rosji, takie jak: utrzymanie systemu bankowego, nie było masowej niewypłacalności kredytów hipotecznych, władzom udało się nie dopuścić do bankructwa wielu firm, które odgrywają ważną rolę w gospodarce.
Ważna część wykładu dotyczyła także wskazania na główne przyczyny kryzysu, które jeszcze nie zniknęły. Są to - nierównowaga na rynku, mały popyt utrzymujący się przy wysokim bezrobociu, duży wzrost zadłużenia krajów (m.in. Grecji), utrzymanie cen żywności i surowców na wysokim poziomie. Zdaniem S. Stepashina kryzys mógł mieć charakter systemowy i dlatego należy szukać nowych rozwiązań w relacjach między państwami. Będzie to wymagało minimum 10 lat. Jego zdaniem, należy także pamiętać o wyzwaniach, jakie stoją przed społecznością międzynarodową, takich jak: neutralizacja efektów kryzysu ekonomicznego oraz niedopuszczenie do jego powtórzenia, sytuacja na Bliskim Wschodzie oraz przejście na wyższy stopień rozwoju technologicznego.
Zdaniem rosyjskiego gościa, program antykryzysowy rządu Rosji sprawdził się. Osiągnięto to dzięki umiejętności wywarcia dużego wpływu na sektor prywatny. W jego wspieraniu stawiano na utrzymanie miejsc pracy. Jednym z efektów tych działań jest zmniejszenie funduszu rezerwowego, ale dzięki wyższym cenom surowców jego odbudowa nie będzie stanowiła problemu. Od 2010 roku następuje odbudowa gospodarki rosyjskiej, jednak niezadawalający jest poziom rozwoju systemu finansowego. Sytuacja jest skomplikowana, ponieważ Rosja musi zrealizować wiele dużych projektów, takich jak: szczyt ASEAN, Olimpiada w Soczi w 2014 roku oraz Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w 2018 roku. Pozwoli to stworzyć nowe miejsca pracy i multiplikatory wzrostu, stanowi to jednak duże obciążenie budżetowe, co może grozić niestabilnością.
S. Stepashin przedstawił także ryzyka dla stabilnego rozwoju Rosji m.in. uzależnienie od wahań cen surowców (czynnik niestabilności, który hamuje napływ inwestycji zagranicznych), niska produktywność, nieefektywna gospodarka, monopol, korupcja, zmniejszenie się liczby ludności (zwłaszcza w wieku produkcyjnym), niska jakość życia, migracje – napływ niewykwalifikowanej siły roboczej i odpływ specjalistów. Izba Obrachunkowa, aby przeciwdziałać tym negatywnym tendencjom, podjęła takie działania jak: zwiększenie roli i wagi działalności eksperckiej, audyt dużych programów inwestycyjnych, aktywny udział w polityce rządu w kształtowaniu polityki rozwoju do 2020 roku (Izba działa w 19 grupach eksperckich). Duże znaczenie ma to, że wdrażany jest audyt efektywności. Dzięki temu działalność władz staje się bardziej przejrzysta. Audyt strategiczny ma miejsce w przypadku największych projektów narodowych. Pokazuje on jakość
tych projektów. Wpływa on także na modernizację działań instytucjonalnych oraz kontrolę społeczną nad administracją. Audyty stosowane są, w obszarach, gdzie występuje ryzyko korupcyjne m.in. monitoruje wydawanie środków.
Gość wskazał, że Izba aktywnie uczestniczy w różnych gremiach międzynarodowych, współpracuje także z polską Najwyższą Izbą Kontroli, z która podpisała porozumienie 10 lat temu. Obie placówki wspólnie realizują przedsięwzięcia, takie jak: badanie sytuacji na granicy, problemy wizowe. Wyniki badań zostały przestawione władzom. Prezes odniósł się również do relacji polsko-rosyjskich. Stwierdził, że w ostatnich latach nasze stosunki się ustabilizowały, a ostatnio zwiększa się także wymiana handlowa.
Słuchacze sformułowali szereg pytań. Wojciech Paluch (słuchacz XXII promocji) spytał, jak Prezes Stepashin ocenia przewodnictwo NIK w międzynarodowym zrzeszeniu izb audytowych oraz w jaki sposób w przyszłości powinien być używany rosyjski fundusz rezerwowy. Gość odpowiedział, że bardzo wysoko ocenia przewodnictwo NIK w EUROSAI, przygotowanie kongresu oraz wystąpienie Lecha Kaczyńskiego, który przedstawił wykład na temat wagi odpowiedzialności w systemie politycznym. Izba krytykowała strukturę funduszu, jednakże bez niego w kryzysie Rosja nie byłaby w stanie utrzymać stabilności kraju. Jednak należy dążyć zgodnie ze słowami Prezydenta Miedwiediewa do jego modernizacji tak, aby środki były gromadzone na konkretne projekty.
Zbigniew Wojciechowski (słuchacz XXII promocji) zapytał, czy Izba Obrachunkowa planuje jakieś działania w związku z przewidywaną organizacją dużych imprez sportowych w Rosji i możliwych z tego powodu nieprawidłowości. Prezes odpowiedział, że jeżeli chodzi o Mistrzostwa Świata w piłce nożnej to są dostępne doświadczenia Soczi oraz polskie. Stwierdził, że eksploatacja obiektów po mistrzostwach stanowi problem, ponieważ samorządy nie są w stanie sobie z tym poradzić ze względu na duże koszty utrzymania. Izba ustaliła, że pięć obiektów po mistrzostwach trzeba będzie rozebrać i przenieść w inne miejsce. Duże imprezy sportowe nie zwracają się – jest to bodziec dla rozwoju sportu oraz impuls do rozwoju innych obiektów infrastrukturalnych.
Marcin Ścigan (słuchacz XXII promocji) spytał, co Izba rozumie pod kryterium otwartości. Prezes stwierdził, że otwartość i przejrzystość stanowią główne cele działania Izby, i że wiele materiałów jest publikowanych w Internecie.
Małgorzata Gołyńska (słuchaczka XXII promocji) spytała, jakie gwarancje niezależności dla Izby zostały zagwarantowane w prawie rosyjskim oraz poprosiła o porównanie z pozycją polskiej Najwyższej Izby Kontroli. Prezes Stepashin stwierdził, że Izba działa na zasadach Deklaracji Rzymskiej. W Konstytucji zapisano jeden rozdział poświęcony funkcjonowaniu Izby (władza konstytucyjna). Izba Obrachunkowa jest niezawisłą instytucją, w 1995 roku powstała ustawa, na podstawie której działa Izba Obrachunkowa w Rosji. Niezawisłość gwarantuje ustawa oraz sytuacja, Prezes szczerze przyznał, że wiele zależy od konkretnej osoby, jeżeli raz ktoś podda się naciskowi, to traci niezależność.
